સુપ્રીમ કોર્ટનો મહત્ત્વપૂર્ણ ચુકાદો: અનામત અંગે 2004નો નિર્ણય બદલાયો

સુપ્રીમ કોર્ટે અનુસૂચિત જાતિ (SC) અને અનુસૂચિત જનજાતિ (ST) માટે અનામત (ક્વોટા) અંગે મોટો ચુકાદો આપ્યો છે. આ નિર્ણય હેઠળ હવે રાજ્ય સરકારોને SC અને ST માં પેટા કેટેગરીઓ (સબ-કેટેગરી) બનાવવા માટે લીલી ઝંડી મળી છે, જેથી મૂળ અને જરૂરિયાતમંદ વર્ગોને વધુ લાભ મળી શકે.

અનામતની અંદર ક્વોટા: વર્તમાન બેન્ચનો નિર્ણય

સુપ્રીમ કોર્ટના સાત ન્યાયાધીશોની બેન્ચે જણાવ્યું કે ક્વોટાની અંદર ક્વોટા બનાવવાનો નિર્ણય તફાવત પર આધારિત રહેશે અને રાજ્યો ઇચ્છા મુજબ કાર્ય નથી કરી શકતા. રાજ્યોની આ પ્રવૃત્તિઓ ન્યાયિક સમીક્ષાને આધીન રહેશે. આ સાથે જ કોર્ટે 2004ના ઈવી ચિન્નૈયા કેસમાં આપેલા સુપ્રીમ કોર્ટના પાંચ જજોના નિર્ણયને રદ કર્યો છે, જેમાં SC/ST જનજાતિઓમાં સબ-કેટેગરીઝ બનાવી શકાતી ન હતી.

સમગ્ર મામલાનો સાર

1975માં, પંજાબ સરકારે SC માટે અનામત નીતિ બે શ્રેણીઓમાં વહેંચી હતી: એક બાલ્મિકી અને મઝહબી શીખો માટે, અને બીજી બાકીની SC વર્ગ માટે. આ નીતિ 30 વર્ષ સુધી અમલમાં રહી. 2006માં, આ મામલો પંજાબ અને હરિયાણા હાઈકોર્ટમાં પહોંચ્યો અને ઈવી ચિન્નૈયા વિરુદ્ધ આંધ્ર પ્રદેશ રાજ્યના 2004ના સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણયને ટાંકીને આ નીતિ રદ થઈ. ચિન્નૈયા કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટે જણાવ્યું હતું કે SC કેટેગરીમાં સબ-કેટેગરીઝની મંજૂરી આપવી સમાનતાના અધિકારનો ઉલ્લંઘન છે.

આજનો નિર્ણય

હવે, સુપ્રીમ કોર્ટના આ નવા ચુકાદા મુજબ, 2004ના નિર્ણયને પલટાવી દેવામાં આવ્યો છે. આથી રાજ્ય સરકારોને SC/ST માં સબ-કેટેગરીઝ બનાવીને વધુ અસરકારક રીતે અનામતનો લાભ આપવાની મંજૂરી મળી છે.