સરકારી કર્મચારીઓ માટે પેન્શન યોજના એક મહત્વપૂર્ણ મુદ્દો છે, ખાસ કરીને જેનાથી તેમની નિવૃત્તિ પછીના જીવનનું નાણાકીય સુરક્ષા તંત્ર રચાય છે. હાલ, ભારત સરકાર ત્રણ મુખ્ય પેન્શન યોજનાઓ ઓફર કરે છે - જૂની પેન્શન યોજના (OPS), નવી પેન્શન યોજના (NPS), અને તાજેતરમાં રજૂ થયેલી યુનિફાઇડ પેન્શન સ્કીમ (UPS). દરેક યોજનાની ખાસિયતો અને તફાવતોને સમજવું નોકરીયાત માટે ખૂબ જ જરૂરી છે.
જૂની પેન્શન યોજના (OPS)
પરંપરાગત રીતે, OPS એ સર્વિસ દરમિયાન સરકારી કર્મચારીઓને રાજ્ય તરફથી પેન્શનની ગેરંટી આપતી સ્કીમ હતી. આ સ્કીમ હેઠળ, નિવૃત્ત કર્મચારીઓને તેમના છેલ્લા લીધેલા મૂળભૂત પગારના 50% પેન્શન રૂપે મળતું હતું.
OPSની મુખ્ય લાક્ષણિકતાઓ
- નિવૃત્તિ સમયે મળતો પેન્શન તાજેતરના પગારના 50% હોય છે.
- કર્મચારીઓની કોઇ યોગદાનની જરૂર નથી.
- 20 લાખ રૂપિયાની ગ્રેચ્યુઇટીની સગવડ ઉપલબ્ધ છે.
- નિવૃત્તિ પછી પરિવારને પેન્શન મળવાનો હક.
નવી પેન્શન યોજના (NPS)
NPS 2004માં રજૂ કરવામાં આવી હતી અને તે રોકાણ આધારિત પેન્શન સ્કીમ છે. NPS હેઠળ, કર્મચારીઓને તેમના પગારના 10% નો યોગદાન કરવું પડે છે, જ્યારે સરકારી નોકરીદાતાઓ પણ તેનાથી મળતું યોગદાન કરે છે.
NPSની વિશેષતાઓ
- NPSમાં પેન્શન ફંડ શેરબજારમાં રોકાયેલા રહે છે, જેથી જોખમો પણ જોડાયેલા રહે છે.
- નિશ્ચિત પેન્શનની ગેરંટી નથી.
- નિવૃત્તિ પછી 40% રકમ ઉપાડવી પડે છે, બાકીની રકમ વાર્ષિકી માટે રહે છે.
યુનિફાઇડ પેન્શન સ્કીમ (UPS)
UPS એક નવી પેઢીની યોજના છે, જે OPS અને NPS વચ્ચેનું સંકલન છે. UPS 1 એપ્રિલ, 2025 થી અમલમાં આવશે અને તે કર્મચારીઓના મજબૂત ભવિષ્ય માટે ઉભરતી યોજના છે.
UPSની મુખ્ય લાક્ષણિકતાઓ
- નિવૃત્તિ સમયે પેન્શન છેલ્લી 12 મહિનાની સરેરાશ પગારના 50% તરીકે મળશે.
- કર્મચારીઓને 10% યોગદાન આપવું પડશે, જ્યારે સરકાર 18.5% યોગદાન કરશે.
- ફુગાવાને ધ્યાનમાં રાખીને પેન્શનનો જોગવાઈ કરવામાં આવ્યો છે, જે NPSમાં ન હતો.
સરકારી કર્મચારીઓએ તેમની જરૂરિયાત મુજબ યોગ્ય પેન્શન યોજના પસંદ કરી, જેનાથી તેઓનો નિવૃત્તિ પછીનો સમય સુરક્ષિત અને આરામદાયક બને.
